Endometrioza a planowanie ciąży

Endometrioza – co to za choroba i jak się objawia?

Endometrioza jest przewlekłą chorobą ginekologiczną, w której przebiegu komórki błony śluzowej macicy (endometrium) lub całe fragmenty tej tkanki lokalizują się poza jamą właściwego organu. Zwykle ogniska endometriozy występują w obrębie narządów umiejscowionych w miednicy mniejszej (w szyjce macicy, w jajnikach, jajowodach), natomiast zdarza się, że ich obecność wykrywano również w innych miejscach organizmu.

Wspomniane tkanki endometrium reagują na wahania hormonów podczas cyklu miesięcznego kobiety tak, jak błona śluzowa zlokalizowana w macicy. W praktyce oznacza to, że mogą krwawić, przekształcać się w zrosty i zwłóknienia, powodując przy tym ból. Terapia endometriozy polega na przyjmowaniu konkretnych leków, łagodzących aktywność ognisk, a także – w dalszych stadiach – na usuwaniu ognisk endometriozy metodą laparoskopową czy chirurgiczną.

Jeśli nieprawidłowe tkanki endometrium lokalizują się i rozrastają w drogach rodnych, w pobliżu lub wręcz w strukturach odpowiadających za płodność (jajniki, jajowody), to wówczas – przy braku leczenia choroby – może okazać się, że kobieta cierpi na bezpłodność. Warto jednak zaznaczyć, że endometrioza to nie wyrok. Wiele pacjentek zmagających się z tą dolegliwością poczęły i urodziły zdrowe dzieci (ze wspomaganiem rozrodu lub bez).

Ciąża z endometriozą – czy jest możliwa? Czy ciąża „leczy” endometriozę?

Zaawansowanie endometriozy dzieli się na IV stopnie – stopień I to endometrioza minimalna, II – łagodna, stopień III opisuje endometriozę zaawansowaną, a IV – endometriozę ciężką. Ogólnie rzecz biorąc, kobiety cierpiące na I i II stopień endometriozy zwykle zachodzą w ciążę naturalnie – natomiast zajmuje im to nieco więcej cykli wypełnionych staraniami, niż w przypadku kobiet zdrowych.

Tak, jak już wcześniej zostało to wspomniane, przeszkodą w zapłodnieniu czy zagnieżdżeniu się zarodka w macicy mogą być ogniska endometriozy umiejscowione w jajnikach, jajowodach lub też w samej macicy. W podobnej sytuacji – jeśli istnieje taka możliwość – lekarz prowadzący może zadecydować o laparoskopowym usunięciu takich ognisk jeszcze przed rozpoczęciem starań pary o potomstwo. Jest to jednak leczenie radykalne i u części pacjentek, w okresie przedkoncepcyjnym, stosuje się farmakoterapię polegającą na czasowym przyjmowaniu antykoncepcji hormonalnej oraz leków regulujących poziom kobiecych hormonów. W taki sposób można uzyskać remisję choroby (zmniejszenie krwawienia z ognisk i zahamowanie ich wzrostu oraz rozprzestrzeniania się). Jeśli lekarz pozytywnie oceni skutki terapii, to jasno komunikuje parze, że można rozpocząć starania.

Techniki wspomagania rozrodu przy endometriozie

U niektórych pacjentek – a zwłaszcza u kobiet zmagających się z endometriozą w stopniu III lub IV – rekomenduje się skorzystanie z technik czy też metod wspomagania rozrodu. Zalicza się do nich między innymi:

• stymulację jajeczkowania;
• zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro – IVF);
• inseminację wewnątrzmaciczną (IUI) nasieniem partnera lub dawcy.

Oczywiście zakres, jak i liczbę zabiegów ustala lekarz – w porozumieniu z parą i w zależności od wielkości ognisk endometriozy, zajętych organów i przydatków, a także wieku pary i wielu innych czynników. Należy mieć na uwadze, że techniki wspomagania poczęcia muszą być każdorazowo dobierane indywidualnie do sytuacji danej pacjentki. Co ważne – w trakcie wszystkich działań nadal stosuje się dostępne metody leczenia endometriozy i łagodzenia bólu.

Czy ciąża z endometriozą to ciąża wysokiego ryzyka?

Niestety – ciąża u pacjentki ze zdiagnozowaną endometriozą jest zawsze ciążą wysokiego ryzyka. Wśród powikłań można wymienić chociażby dysfunkcje macicy, możliwość zagnieżdżenia się zarodka w zroście w endometrium, poród przedwczesny lub zwiększone ryzyko poronienia, a nawet odklejenie się łożyska czy rozwój ciąży pozamacicznej. Właśnie z tego względu kobieta chorująca na endometriozę, a jednocześnie starająca się o poczęcie, powinna być pod regularną i troskliwą opieką ginekologa. W praktyce oznacza to również znaczne częstsze wizyty ciążowe już po poczęciu – w celu monitorowania stanu zarodka (a później płodu) oraz stanu samej pacjentki.

Źródła:

1. dr hab. n. med. A. Basta, dr n. med. A. Brucka, dr n. med. J. Górski, prof. dr hab. n. med. J. Kotarski i inni, Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki i metod leczenia endometriozy [w:] Ginekologia Polska 2012, nr 83
2. Falcone. R. Flyckt, Postępowanie w przypadku endometriozy [w:] Medycyna Praktyczna, 03.09.2020
3. Dr n. med. A. Bacz, Endometrioza [w:] Medycyna Praktyczna, 29.03.2017
4. dr hab. n. med. S. Wołczyński, Specyfika leczenia niepłodności związanej z endometriozą [w:] Monografie po Dyplomie 01/2020