Zajście w ciążę nie zawsze szybko kończy się sukcesem. Często, pomimo kilkumiesięcznych starań, na teście nadal nie pojawiają się upragnione dwie kreski. W takiej sytuacji dobrze jest sprawdzić, kiedy wypadają dni płodne i właśnie w te dni zintensyfikować starania o potomstwo. Wszystko dlatego, że w dni płodne jest największa szansa na zajście w ciążę. Dni płodne można wyliczyć na kilka sposobów. Najprościej jest skorzystać z kalkulatora dni płodnych, który po podaniu kilku danych, samodzielnie wyliczy, na które dni przypada owulacja.

Kiedy są dni płodne?

Dni płodne to faza cyklu, w której istnieje największe prawdopodobieństwo zajścia w ciążę. Podczas dni płodnych dojrzewa komórka jajowa, która wydostaje się z jajnika podczas procesu jajeczkowania. Komórka jajowa żyje tylko do 24 h, dlatego jedynie w tym czasie może dojść do zapłodnienia. Należy jednak pamiętać, że plemniki potrafią przeżyć w śluzie macicy od 2 do 5 dni (niektóre nawet 7 dni), dlatego za dni płodne uważa się czas już na 5 dni przed pojawieniem się komórki jajowej (na skutek owulacji) i 3-4 dni już po wystąpieniu owulacji.

W przypadku, gdy kobieta ma regularne cykle, które trwają 28 dni, owulacja przypada na połowę cyklu, a więc pojawia się ok. 14 dnia. Dni płodne to dni w okresie okołoowulacyjnym, a więc średnio dwa dni przed i dwa dni po owulacji.

Owulacja – co to jest?

Owulacja to nic innego, jak szczyt cyklu miesiączkowego – jego kluczowy etap. Zwykle przypada na 14 dni przed planowanym pojawieniem się krwawienia. Podczas owulacji, nazywanej również jajeczkowaniem, dochodzi do pęknięcia pęcherzyka Graafa, którego skutkiem jest uwolnienie dojrzałej komórki jajowej z jajnika. Komórka przemieszcza się z jajnika do jajowodu, gdzie oczekuje na zapłodnienie.

Mimo tego, że komórka jajowa jest w stanie przetrwać w jajowodzie maksymalnie do 24 h, dzień owulacji nie jest jedynym dniem, w którym może dojść do zapłodnienia. Wszystko dlatego, że plemniki, które znajdą się w drogach rodnych kobiety, są w stanie tam przeżyć od 2 do 5 dni. Tym samym, istnieje możliwość, że do zapłodnienia dojdzie nawet wtedy, gdy stosunek płciowy miał miejsce kilka dni przed owulacją.

Żeby sprawdzić, czy na dany dzień cyklu miesiączkowego przypada owulacja, warto wykonać test owulacyjny. Dzięki takiemu szybkiemu testowi będzie można łatwo uchwycić najlepszy moment w miesiącu na poczęcie dziecka.

Dni płodne – kiedy przypadają?

Dni płodne to szczególny czas cyklu miesiączkowego, w którym prawdopodobieństwo zajścia w ciążę jest o wiele większe, niż w pozostałych fazach cyklu. Tego, na jakie dni cyklu przypadają dni płodne, najprościej dowiedzieć się z kalkulatora dni płodnych. To proste narzędzie, które na podstawie podstawowych danych, takich jak data rozpoczęcia ostatniej miesiączki i średnia długość cyklu, jest w stanie wskazać, które dni cyklu to dni płodne.

Dni płodne przypadają na kilka dni przed i kilka dni po owulacji, a owulacja najczęściej pojawia się na 14 dni przed planowanym pojawieniem się krwawienia.

Dni płodne i dni niepłodne – czym się charakteryzują?

Cykl miesiączkowy składa się z dni płodnych i niepłodnych i dzieli na trzy fazy: fazę niepłodności względnej, fazę płodną i fazę niepłodności bezwzględnej. Czym charakteryzuje się każda z tych faz?

• Faza niepłodności względnej

Faza niepłodności względnej przypada na czas przed owulacją. Za jej początek uważa się pierwszy dzień cyklu, który również jest pierwszym dniem krwawienia. W tym czasie, komórka jajowa dopiero dojrzewa, dlatego szanse na zajście w ciążę są znikome. Charakterystyczny dla tej fazy jest lepki śluz, który pojawia się w znikomej ilości w drogach rodnych kobiety.

• Faza płodna

Faza płodna to czas okołoowulacyjny. Obejmuje zarówno dzień owulacji, jak i dni bezpośrednio jej towarzyszące. Najczęściej rozpoczyna się 2-3 dni przed owulacją, a kończy 2 dni po niej. W tej fazie, komórka jajowa jest w pełni dojrzała i uwolniona do jajowodów. Z tego powodu, prawdopodobieństwo zajścia w ciążę jest w tej fazie największe. Charakterystyczny dla tej fazy jest przezroczysty, rozciągliwy śluz, który z wyglądu przypomina białko jaja kurzego. Tego typu śluz ma ułatwić plemnikom przemieszczanie się w drogach rodnych kobiety.

• Faza niepłodności bezwzględnej

Faza niepłodności bezwzględnej to czas po owulacji. Komórka jajowa powoli obumiera, co uniemożliwia zapłodnienie. Dla par, które starają się o potomstwo, ta faza to dobry czas na regenerację i przygotowanie do kolejne fazy płodnej. Charakterystyczny dla tej fazy jest śluz o kremowej konsystencji, występujący w znikomych ilościach.

Jakie objawy towarzyszą dniom płodnym?

Charakterystyczne objawy, które towarzyszą dniom płodnym to:

• ból brzucha (najczęściej pojawia się tuż przed owulacją),
• zmiana pozycji szyjki macicy (jest miękka i odchylona do przodu),
• zwiększony popęd seksualny,
• nieznacznie podwyższona temperatura ciała,
• rozciągliwy i przezroczysty śluz, przypominający białko jaja kurzego,
• delikatne plamienie owulacyjne (wydzielina z krwią),
• zwiększona bolesność piersi.

U niektórych kobiet, w trakcie dni płodnych mogą pojawić się również zmiany trądzikowe. Trzeba jednak pamiętać, że wspomniane objawy mogą się nie pojawić, np. w związku z infekcją, zażywaniem określonych leków lub zmianę trybu życia.

Jak hormony wpływają na fazy cyklu miesiączkowego kobiety?

W trakcie cyklu miesiączkowego, poziom hormonów (głównie estrogenów i progesteronu) ulega częstym zmianom. Hormony wpływają na nastrój kobiety i na jej wygląd. W jaki sposób? Na początku cyklu, poziom hormonów spada. Niski poziom progesteronu i estrogenów powoduje dobre samopoczucie. Po kilku dniach zaczyna wzrastać hormon luteinizujący, który jest produkowany przez przysadkę mózgową. W tym czasie następuje wzrost komórki jajowej, a jajniki zaczynają wytwarzać więcej estrogenów. Wzrost poziomu hormonów pozytywnie oddziałuje na wygląd kobiety – poprawia się wygląd jej włosów i skóry. Oprócz tego, kobieta ma więcej energii.

Najwyższy poziom estrogenów przypada na moment owulacji. Po tym czasie rośnie również poziom progesteronu. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, poziom estrogenów zaczyna spadać. W tym okresie kobieta może być bardziej drażliwa niż zwykle, może jej również towarzyszyć zmienny nastrój. Te dolegliwości są typowe dla syndromu napięcia przedmiesiączkowego i ustępują wraz z pojawieniem się kolejnego krwawienia.

Jak obliczyć dni płodne?

Żeby dowiedzieć się, które dni cyklu to dni płodne, można skorzystać z kalkulatora dni płodnych. Nie jest to jednak jedyna metoda. Istnieją również inne sposoby na sprawdzenie, kiedy pojawi się owulacja. Można to sprawdzić za pomocą jednej z trzech metod: termicznej, obserwacji śluzu lub objawowo-termicznej. Na czym polega każda z nich?

• Metoda termiczna (metoda Holta)

Metoda termiczna polega na wychwyceniu momentu, w którym temperatura ciała nieznacznie wzrośnie (chodzi tu o różnicę rzędu 0,2 stopnia Celsjusza). W tym celu, należy codziennie mierzyć temperaturę ciała. Najlepiej robić to o tej samej porze dnia, tuż po przebudzeniu. Wyniki należy skrupulatnie zapisywać, by móc łatwo wychwycić dzień, w którym temperatura wzrośnie. Ten dzień najczęściej będzie oznaczał owulację. Wyższa temperatura będzie się utrzymywać od owulacji aż do początku miesiączki. Z kolei od miesiączki do początku owulacji, temperatura będzie niższa. Metoda termiczna nie sprawdzi się, chociażby, w przypadku infekcji, gdy wzrost temperatury nie jest związany z owulacją, a z rozwojem bakterii lub wirusa.

• Metoda obserwacji śluzu (metoda Billingsów)

Metoda obserwacji śluzu opiera się na wnikliwym monitorowaniu śluzu, który zmienia się podczas kolejnych faz cyklu miesiączkowego. Jak rozpoznać owulację na podstawie wyglądu śluzu? Zaraz po miesiączce śluzu jest bardzo mało i ma lepki charakter. Na 6 dni przed owulacją, śluz wyraźnie się zmienia – jest przezroczysty, rozciągliwy i śliski, a swoim wyglądem przypomina białko jaja kurzego. Taki śluz nazywany jest śluzem płodnym. Po owulacji śluz ponownie się zmienia – jest lepki, nierozciągliwy i gęsty, o mlecznej lub delikatnie żółtej barwie. Jak badać śluz metodą Billingsów? Wystarczy zebrać śluz z ujścia pochwy za pomocą chusteczki higienicznej. Dzięki temu łatwo będzie ocenić jego kolor i konsystencję.

• Metoda objawowo-termiczna (metoda Roetzera)

Metoda objawowo-termiczna łączy w sobie metodę termiczną z metodą obserwacji śluzu. Żeby obliczyć dni płodne, korzystając z tej metody, należy nie tylko regularnie mierzyć temperaturę ciała i obserwować śluz z pochwy, ale też wziąć pod uwagę szereg innych symptomów. Chodzi tu np. o pogorszenie samopoczucia czy ból w podbrzuszu, które to często towarzyszą rozpoczęciu owulacji.

Kiedy symptomy wskazują na to, że rozpoczęły się dni płodne, warto taką informację potwierdzić. Można to zrobić w prosty sposób – wykonując test owulacyjny. Taki test można dostać w każdej aptece, a wykonuje się go z moczu. 

Kalkulator dni płodnych

Kalkulator dni płodnych jest narzędziem, które pozwala szybko i w stosunkowo prosty sposób obliczyć, które dni cyklu menstruacyjnego były lub będą płodne – czyli dały lub dadzą największą szansę na zapłodnienie komórki jajowej. Aby skorzystać z kalkulatora dni płodnych, trzeba wiedzieć, ile dni średnio trwa cykl u konkretnej kobiety, a także znać datę rozpoczęcia ostatniej miesiączki. Czy jednak obliczenia z kalkulatora dni płodnych zawsze są dokładne? Co może wpłynąć na zmiany i wahania cyklu? Czy od razu po okresie są dni płodne? Poznaj najważniejsze informacje o poszczególnych fazach cyklu i sprawdź, jakim zmianom podlega organizm w czasie ich trwania; jakim zmianom podlega płodność nastrój i inne cechy organizmu.

Czym są dni płodne? Czym różnią się od pozostałych dni w trakcie kobiecego cyklu?

Aby określić dni płodne warto na początku poznać poszczególne fazy cyklu, by wiedzieć, w jaki sposób funkcjonuje kobiecy organizm. Za pierwszy dzień cyklu uznaje się pierwszy dzień krwawienia miesiączkowego – dochodzi wówczas do złuszczenia pogrubionej błony śluzowej macicy, w której nie zagnieździł się zarodek. Krwawienie trwa zwykle kilka dni, po czym ustaje, a cykl przechodzi w fazę niepłodności względnej. To pierwsza faza cyklu, zwana fazą folikularną (inaczej: fazą estrogenową). W tym okresie w jednym z jajników będzie dojrzewał pęcherzyk Graafa (pęcherzyk dominujący), by około 14 dni przed terminem kolejnego krwawienia pęknąć i uwolnić komórkę jajową. W tym samym czasie dochodzi także do stopniowego pogrubiania błony śluzowej (endometrium) w macicy, która przygotowuje się na zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej

Uwolnienie komórki jajowej z pęcherzyka Graafa nazywane jest owulacją. Cały ten proces trwa około 24 godzin – w tym czasie możliwe jest zapłodnienie komórki jajowej. Jeśli tak się nie stanie, poziom hormonów odpowiedzialnych za utrzymanie ewentualnej ciąży spada i następuje faza lutealna, trwająca około 14 dni. Okres ten jest nazywany fazą niepłodności bezwzględnej. Po tym czasie następuje krwawienie.

Mimo, iż cały proces jajeczkowania (owulacji) trwa zaledwie 24 godziny, to szacuje się, że faza płodna obejmuje kilka dni – zarówno dzień samej owulacji, jak i 2-3 dni przed oraz 2-3 dni po uwolnieniu komórki jajowej z pęcherzyka Graafa. Wynika to z faktu, że plemniki są w stanie „przeżyć” w drogach rodnych kobiety nawet do 72 godzin – więc nawet jeśli do stosunku doszło na 2 lub 3 dni przed owulacją, to nadal plemniki są zdolne do zapłodnienia.

Ile dni po okresie są dni płodne? Jak to obliczyć? Ile jest dni płodnych w miesiącu?

Tak, jak zostało to wspomniane powyżej – przy regularnych cyklach można oszacować, że liczba dni płodnych w miesiącu to około 6 (2-3 dni przed owulacją oraz około 2-3 dni po owulacji). Modelowy cykl kobiecy trwa 28 dni – w takim przypadku owulacja nastąpi w jego połowie, czyli około 14 dnia cyklu. Pytanie o to, ile dni po okresie są dni płodne, warto więc przeformułować na pytanie o to, ile dni po pierwszym dniu cyklu (a więc po pierwszym dniu krwawienia) następuje owulacja. Wynika to z faktu, że u każdej kobiety krwawienie ma inną długość – miesiączka u niektórych pacjentek trwa 3 dni, a u innych – 7, dlatego trudno jest oszacować konkretną liczbę dni po okresie, po których nastąpi jajeczkowanie.

Samodzielne obliczenie dni płodnych jest możliwe u kobiety, której cykle są regularne. Za takie uznaje się cykle trwające średnio od 28 do 34 dni, choć oczywiście są również panie, u których poszczególne fazy cyklu obejmują od 21 do nawet 35 czy 36 dni! Najważniejsze jest jednak, by okresy od pierwszego dnia krwawienia do ostatniego dnia krwawienia kolejnej miesiączki były mniej-więcej równe. Jeśli pacjentka ma faktycznie cykle 28-dniowe, to można z dużym prawdopodobieństwiem stwierdzić, że owulacja przypadnie u niej w 14 dniu cyklu. Inaczej wygląda to u pacjentek z dłuższymi lub krótszymi cyklami. Przyjmuje się, że faza folikularna jest dłuższa lub krótsza, a faza lutealna (po owulacji) trwa około 14 dni. W praktyce oznacza to, że kobieta, u której cykle trwają 34 dni, będzie miała owulację około 20 dnia cyklu, a kobieta z cyklami 21-dniowymi – już w 7 dniu cyklu! Brzmi skomplikowanie? Istnieje jeszcze kilka sposobów, wspierających samodzielne obliczanie i rozpoznawanie dni płodnych.

Kalkulatory dni płodnych i testy owulacyjne

Wyznaczając dni płodne nie musimy bazować wyłącznie na własnych wyliczeniach. Obecnie online dostępne są specjalne kalkulatory (takie jak kalkulator dni płodnych MamaDHA), które – po wpisaniu koniecznych danych obejmujących pierwszy dzień ostatniej miesiączki oraz średnią liczbę dni cyklu danej kobiety – automatycznie obliczają, jakie dni z tego cyklu były płodne. Jeśli faktycznie cykle są regularne i trwają za każdym razem tyle samo dni (z odchyleniem o +/- 1-2 dni), to wówczas wynik z kalkulatora można traktować predykcyjne – przekładając go na kolejne cykle.

Innym sposobem na zweryfikowanie wyliczeń dni płodnych jest zrobienie w ich trakcie testów owulacyjnych. Mają one podobną formę do testów ciążowych (są wykonywane z moczu) i u zdrowych kobiet o regularnych cyklach z wysokim prawdopodobieństwem „wskazują” dzień owulacji. Zazwyczaj robi się ich kilka – przed przypuszczalnym dniem owulacji, w dniu jajeczkowania i po nim. Intensywność koloru kresek pojawiających się jako wynik świadczy o wzrastaniu bądź opadaniu poziomu hormonu LH (luteinizującego) osiągającego swój szczyt w organizmie podczas jajeczkowania. Jeśli linia kontrolna jest ciemna, wówczas można podejrzewać jajeczkowanie, a jeśli jasna lub w ogólne niewidoczna, to w takiej sytuacji prawdopodobnie próbka moczu była pobrana znacznie przed lub po samej owulacji. Właśnie z uwagi na zaciemnianie pasków kontrolnych warto wykonać kilka testów dzień po dniu, ponieważ obserwacja zmian koloru pasków uwiarygodni wcześniej wykonane obliczenia.

Objawy dni płodnych – jak je rozpoznać?

U wielu kobiet podczas dni płodnych dochodzi do wystąpienia charakterystycznych objawów, obejmujących:

• zmianę konsystencji śluzu pochwowego – w trakcie dni płodnych staje się on przezroczysty i rozciągliwy (przypomina białko jaja kurzego);
• zwiększony popęd seksualny;
• podniesienie temperatury ciała (nieznaczne);
• zmiany w szyjce macicy – staje się ona bardziej miękka, „rozpulchniona”;
• ból w podbrzuszu, tkliwość piersi.

Przy wyliczaniu dni płodnych warto wziąć wszystkie wymienione powyżej aspekty pod uwagę, natomiast należy zdawać sobie sprawę z tego, że u każdej kobiety, w każdym cyklu, owulacja może po prostu się przesunąć. Wpływają na to takie czynniki jak stres, podróże, przyjmowane leki, choroby i infekcje i wiele innych okoliczności.

Źródła:
1. D. M. Takemoto, M. S. Beharry, Co jest normą? Dokładna i efektywna ocena miesiączkowania [w:] Medycyna Praktyczna, 20.06.2016
2. Prof. Dr n. Med. V. Skrzypulec-Plinta, Czy dzień przed owulacją można zajść w ciążę? [w:] Medycyna Praktyczna, 27.03.2013
3. Dr n. med. A. Czyżyk, dr n. med. K. Olszak-Wąsik, prof. dr hab. n. med. R. Kurzawa, Ginekologia po Dyplomie 04/2021