Hormony a psychika

W okresie ciąży dochodzi do wielu zmian w organizmie kobiety. Jedną z nich jest tak zwana burza hormonalna, która nie pozostaje obojętna dla samopoczucia przyszłej mamy. Gwałtowne zmiany hormonalne zdecydowanie wpływają na nastrój kobiety i mogą prowadzić do jego huśtawek, a nawet do depresji ciążowej. Które z hormonów działają w ten sposób i kiedy warto udać się po specjalistyczną pomoc?

 

Hormony wydzielane w ciąży i ich wpływ na nastrój kobiety

 

W trakcie całej ciąży w organizmie kobiety dochodzi do zwiększonej produkcji hormonów płciowych (których oddziaływanie na organizm każda z pacjentek odczuwa w cyklu miesiączkowym), a także do wytwarzania nowych hormonów – nieobecnych w innych okresach życia. Wśród tych hormonów można wyróżnić:

 

• progesteron – na samym początku ciąży jest on produkowany w zwiększonej ilości po to, by zapewnić zarodkowi odpowiednie warunki do rozwoju w macicy. Przy cyklu bez zapłodnienia poziom progesteronu gwałtownie spada przed wystąpieniem miesiączki, natomiast w wyniku zapłodnienia jego stężenie wzrasta w organizmie. Taka sytuacja odpowiada za wzmożoną senność, rozkojarzenie, trudności w skupieniu się, co z kolei prowadzi często do rozdrażnienia i poczucia utraty kontroli nad własną uwagą i reakcjami organizmu;
• gonadotropina kosmówkowa (hCG) – to hormon, którego podwyższone stężenie jest wykrywane przez test ciążowy. Zadaniem gonadotropiny jest odżywianie ciałka żółtego, które z kolei odpowiada za produkcję progesteronu. Hormon hCG nie występuje u kobiet niebędących w ciąży – jest więc „nowością” dla organizmu po zapłodnieniu. Szczytowe stężenie gonadotropiny kosmówkowej odnotowuje się na samym początku ciąży, a jej obecność wiąże się niestety z ryzykiem wystąpienia nudności oraz wymiotów – co również nie pozostaje obojętnym dla samopoczucia przyszłej mamy;
• estrogeny – u kobiet niebędących w ciąży są produkowane głównie w pierwszej połowie cyklu –odpowiadają zarówno za przygotowanie macicy do przyjęcia zarodka, jak i za wysoki poziom libido w tym właśnie okresie. W ciąży mogą powodować podobny efekt, zwiększając chęci na zbliżenia, a oprócz tego przyczyniają się do wystąpienia syndromu „wicia gniazda” – czyli do przygotowywania domu na przyjęcie maluszka;
• relaksyna – hormon ten produkowany jest od początku ciąży i jego stężenie wzrasta wraz z czasem jej trwania. Odpowiada przede wszystkim za rozluźnienie spojenia łonowego – najpierw po to, by umożliwić wzrost struktur wewnętrz miednicy, a później – by ułatwić poród. Niestety, jego działanie wiąże się z bólem spojenia łonowego, co oczywiście nie jest przyjemnym doświadczeniem i wraz z burzą innych hormonów powoduje spadki nastroju.

 

Oczywiście wymienione powyżej hormony nie są jedynymi, których produkcja wzrasta lub rozpoczyna się w trakcie ciąży. W tym wyjątkowym czasie obserwuje się dodatkowo zwiększenie stężenia kortyzolu, melanotropiny czy – na końcu ciąży – oksytocyny.

 

Złe samopoczucie w ciąży spowodowane burzą hormonalną

 

Burza hormonalna w okresie ciąży co prawda nie jest niczym niezwykłym, natomiast zmiany nastroju spowodowane jej obecnością jak najbardziej mogą być przyczyną smutku, rozdrażnienia i gamy wielu innych emocji. Nie należy ich bagatelizować! Szczęśliwa mama to szczęśliwe dziecko, dlatego oprócz zadbania o własne zdrowie poprzez regularne wykonywanie badań, zażywanie witamin dla kobiet w ciąży czy zdrową dietę, trzeba pomyśleć także o zdrowiu psychicznym.

 

W celu poprawy nastroju warto przede wszystkim podzielić się własnymi emocjami z bliskimi: partnerem, przyjaciółmi czy rodziną. Rozmowa pełna empatii i wsparcia nierzadko stanowi wystarczający sposób na pozbycie się smutku oraz na rozwiązanie bieżących problemów. Dobrym pomysłem będzie także zajęcie się ulubionym hobby lub zapewnienie sobie sposobu na relaks. Ciąża jest doskonałym okresem do wypróbowania nowych przepisów kulinarnych, obejrzenia serialu lub przeczytania książek, na które nigdy nie wystarczało czasu, a także do spacerów, odkrywania nowych miejsc w okolicy lub wyjazdu na krótki urlop z partnerem.

 

W trakcie trwania huśtawki hormonalnej i zmian nastroju przyszła mama musi być wyrozumiała dla samej siebie. Zmiany zachodzące w organizmie nie są jej winą i nie odpowiada ona za swoje gorsze samopoczucie. W zaopiekowaniu się własnymi emocjami może pomóc nie tylko rodzina, ale również psychoterapeuta czy psycholog – w razie potrzeby warto się do niego zgłosić.

 

Depresja w ciąży – niepokojące objawy i sposoby leczenia

 

Jeśli kobieta w ciąży stale obserwuje u siebie pogorszony nastrój, a dodatkowo ma myśli rezygnacyjne lub myśli o śmierci, nie czerpie radości z ulubionych zajęć, cierpi na bezsenność lub nadmierną senność utrudniającą jej normalne funkcjonowanie – wówczas zdecydowanie powinna zgłosić się do specjalisty. Szacuje się, że depresja w ciąży dotyka od kilku do kilkunastu procent kobiet. Są na nią szczególnie narażone pacjentki, które w przeszłości chorowały na depresję, a także te cierpiące na zaburzenia psychiczne w momencie zajścia w ciążę. Dodatkowo stres związany z troską o zdrowie i życie dziecka, kolejne badania lub złe informacje o ich wynikach również zwiększają ryzyko wystąpienia wspomnianej choroby.

 

Obecnie wiemy, że istnieją leki przeciwdepresyjne, których podawanie jest bezpieczne u kobiet w ciąży . Dodatkowym wsparciem będzie z pewnością psychoterapia. Depresji nie wolno lekceważyć. Wciąż wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że jest ona chorobą śmiertelną, natomiast szybka reakcja i wdrożenie właściwego leczenia może nie tylko poprawić komfort życia pacjentki, ale również uratować jej życie.

 

Źródła:

1. dr n. med. V. Skrzypulec-Plinta, Zmiany hormonalne u kobiet w ciąży [w:] Medycyna Praktyczna, 30.11.2012
2. Warowna, K. Tokarczyk, A. Hordyjewska, B. Kręcisz, Styl życia oraz zmiany ogólnoustrojowe u kobiet w ciąży [w:] Kosmetologia Estetyczna 1/2019 vol. 8
3. Dębski, Wprowadzenie do endokrynologii ciąży [w:] Wielka Interna. Endokrynologia (podyplomie.pl), dostęp: 31.10.2023
4. Lolak, MD, N. Rashid, MD, T. N. Wise, MD, Funkcje rozrodcze a zdrowie psychiczne kobiet [w:] Medycyna po Dyplomie 01/2017