Cukrzyca ciążowa – sprawdź, jak się odżywiać

Cukrzyca ciążowa (ang. gestational diabetes mellitus, GDM) to hiperglikemia wykryta po raz pierwszy w czasie ciąży i ustępująca po porodzie. Na ogół nie powoduje ona wyraźnych objawów, jednak zbyt duże stężenie glukozy we krwi ciężarnej może być groźne zarówno dla przyszłej mamy, jak i dla dziecka, przyczyniając się do wystąpienia stanu przedrzucawkowego czy makrosomii u płodu. Dowiedz się, jak przebiega leczenie cukrzycy ciążowej i jak powinna wyglądać dieta.

 

Co to jest cukrzyca ciążowa? Jakie są jej przyczyny?

Cukrzycą ciążową nazywa się stężenie glukozy w surowicy krwi przekraczające ustalone normy, rozpoznane po raz pierwszy w czasie ciąży. Zmaga się z nią około 3–8% ciężarnych, zazwyczaj jest ona rozpoznawana między 24 a 28 tygodniem ciąży (jeśli wzrost glikemii obserwuje się we wcześniejszych tygodniach ciąży, może to wskazywać na cukrzycę typu 2 nierozpoznaną przed ciążą lub cukrzycę typu 1). Nieleczona jest groźna zarówno dla przyszłej mamy, jak i dla jej nienarodzonego dziecka.

Dokładne mechanizmy leżące u podstaw cukrzycy ciążowej pozostają nieznane. Cechą charakterystyczną choroby jest zwiększona oporność na insulinę – przyczyną takiego stanu jest wzrost stężenia niektórych hormonów będących antagonistami insuliny, m.in. estrogenów, progesteronu czy prolaktyny. Wraz ze wzrostem łożyska, wytwarzanych jest ich coraz więcej, a ryzyko insulinooporności wzrasta.

Czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej

Ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej wzrasta, gdy przyszła mama:

• zmaga się z nadwagą lub otyłością,
• ma wysokie ciśnienie tętnicze krwi,
• przebyła cukrzycę w poprzednich ciążach,
• ma powyżej 35 lat,
• urodziła dziecko o masie ciała powyżej 4 kg lub z wadą rozwojową,
• cierpi na zespół policystycznych jajników,
• doszło do niewyjaśnionego poronienie lub obumarcia wewnątrzmacicznego płodu,
• w rodzinie ciężarnej występuje cukrzyca typu 2.

U około 40–60% kobiet z cukrzycą ciążową nie można wskazać żadnego czynnika ryzyka, z tego powodu badania w kierunku cukrzycy wykonuje się u wszystkich ciężarnych.

Cukrzyca ciążowa – objawy

Zazwyczaj u kobiet z cukrzycą ciążową nie występują żadne objawy, jedynie u części pacjentek pojawiają się symptomy wzrostu stężenia glukozy we krwi powyżej górnej granicy normy. Są to:

• zwiększone pragnienie,
• częste oddawanie moczu,
• ogólne zmęczenie, senność,
• nudności i wymioty,
• nawracające infekcje pęcherza moczowego,
• nawracające infekcje drożdżakowe pochwy,
• zaburzenia widzenia.

Rozpoznanie cukrzycy ciążowej

Zgodnie z oficjalnymi zaleceniami towarzystw naukowych badaniom przesiewowym w kierunku cukrzycy powinny być poddawane wszystkie ciężarne. Pierwsze testy powinny być wykonane podczas pierwszej wizyty u lekarza ginekologa, muszą one obejmować: wywiad lekarski i oszacowanie czynników ryzyka, badanie przedmiotowe oraz pomiar stężenia glukozy we krwi. Glikemię należy oznaczyć we krwi żylnej, nie zaleca się używania do tego celu glukometru.

W przypadku występowania u kobiety czynników ryzyka już na początku ciąży konieczne jest wykonanie doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT), czyli tzw. krzywej cukrowej. U wszystkich ciężarnych badanie to wykonuje się natomiast między 24. a 28. tygodniem ciąży. Polega ono na określeniu poziomu cukry we krwi na czczo (po minimum 8 godzinach od spożycia ostatniego posiłku) oraz po 60 i 120 minutach od wypicia roztworu przyrządzonego z 75 g glukozy oraz wody.

Krzywa cukrowa w ciąży – normy

Prawidłowe stężenie glukozy we krwi u ciężarnych powinno wynosić:

• <92 mg/dl na czczo,
• <180 mg/dl po 60 minutach od wypicia roztworu glukozy,
• <153 mg/dl po 120 minutach od wypicia glukozy.

Wartości, które są wyższe niż wymienione, świadczą o cukrzycy ciążowej i wymagają konsultacji z diabetologiem.

Leczenie cukrzycy ciążowej

Celem leczenia cukrzycy u ciężarnych jest osiągnięcie prawidłowego stężenia glukozy we krwi (uzyskanie normoglikemii). Może ono polegać na stosowaniu odpowiedniej diety lub jednoczesnym przestrzeganiu diety i przyjmowaniu insuliny. Terapię farmakologiczną wdraża się, jeżeli po mniej więcej 7 dniach diety poziom cukru w dalszym ciągu jest za wysoki – na czczo przekracza 90 mg/dl i/lub po posiłku wynosi więcej niż 120 mg/dl.

Co ważne, insulina jest bezpieczna dla płodu, przenika przez łożysko w minimalnej ilości. Stosuje się insuliny krótko działające lub te o przedłużonym czasie działania. Przeciwwskazane są natomiast doustne preparaty hipoglikemizujące. Istotna jest także umiarkowana aktywność fizyczna, o ile nie ma ku temu przeciwwskazań medycznych.

Cukrzyca ciążowa – dieta

Dieta cukrzycowa u kobiet ciężarnych różni się od tej stosowanej u chorych na cukrzycę typu 1 lub 2. Średnie dobowe zapotrzebowanie kaloryczne w okresie ciąży wynosi około 35 kcal na kg masy ciała, a w przypadku przyszłych mam zmagających się z nadwagą lub otyłością – 25–30 kcal na kg masy ciała. Skład odżywczy diety ciężarnych powinien wynosić:

• węglowodany – 40–50% (zalecane są te o niskim indeksie glikemicznym),
• białko – 30%,
• tłuszcze – 20–30%.

Zaleca się także przyjmowanie preparatów witaminowych, zgodnie z zaleceniami obowiązującymi dla wszystkich ciężarnych.

Sprawdź również: Jaką wodę pić w ciąży i ile?

Cukrzyca ciążowa – co jeść?

Główne założenia diety w cukrzycy ciążowej to regularne jedzenie kilku (zazwyczaj 6) posiłków o niewielkiej objętości oraz rezygnacja z cukrów prostych na rzecz węglowodanów złożonych. Co zatem można jeść?

• pełnoziarniste, razowe pieczywo, makarony pełnoziarniste, brązowy ryż, płatki owsiane, kasze (np. pęczak, gryczana),
• chude mięso i wędliny,
• ryby,
• nabiał (np. fermentowane produkty mleczne, twaróg, jaja),
• surowe lub ugotowane al dente warzywa, a także owoce o niskim indeksie glikemicznym (np. maliny, truskawki, jabłka),
• tłuszcze roślinne (oleje, orzechy, pestki i nasiona).

 

 

Bibliografia:

1. Cypryk, Cukrzyca ciążowa — rozpoznawanie i leczenie, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2016, t. 1, nr 2, s. 41–44.
2. Katra, Cukrzyca ciążowa, „mp.pl” [online], https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/inne/66438,cukrzyca-ciazowa, [dostęp:] 28.12.2022.