Opieka nad kobietą w ciąży na NFZ – jak wygląda w praktyce?

W Polsce kobietom w ciąży przysługuje szereg praw oraz bezpłatnych badań, dostępnych w ramach NFZ (Narodowego Funduszu Zdrowia). Warto wiedzieć, że przywileje te dotyczą również pacjentek, które nie są ubezpieczone. Każda kobieta w ciąży może być ponadto objęta tak zwanym programem KOC – czyli koordynowaną opieką nad kobietą w ciąży. Co to oznacza w praktyce? Jakie badania są u ciężarnej wykonywane bezpłatnie? Czy szkoła rodzenia, poród i opieka nad pacjentką w połogu również są refundowane?

 

Czym jest Koordynowana opieka nad kobietą w ciąży (KOC)?

 

W ramach Narodowego Funduszu Zdrowia od kilku lat funkcjonuje w Polsce program KOC – czyli koordynowana opieka nad kobietą w ciąży. Polega on na możliwości wyboru przychodni, w jakiej pacjentka będzie prowadziła ciążę, a także na zapewnieniu danej kobiecie wszystkich niezbędnych badań, wsparcia położnej – przed porodem i w połogu, poradnictwa medycznego (od doboru witamin dla kobiet w ciąży, aż po profilaktykę chorób) czy też przeprowadzenia samego porodu. Na uczestniczenie w programie KOC kobieta musi wyrazić zgodę. Prowadzą go wyłącznie placówki mające kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia.

 

Przy przyjmowaniu ustawy „Za życiem” powstała modyfikacja programu KOC. Program w „starej” wersji otrzymał oznaczenie I, a do ustawy dodano KOC II/III. W praktyce oznacza to, że pierwszą wersją programu objęte są kobiety w ciążach niepowikłanych, natomiast wersją II/III - pacjentki z powikłanymi ciążami, potrzebującymi opieki dla siebie i swojego maluszka w placówkach o II i III stopniu referencyjności. Głównym celem wdrożenia programu KOC było ułatwienie koordynacji opieki zespołu specjalistów nad jedną pacjentką – w taki sposób, by personel medyczny dokładnie znał przebieg jej ciąży oraz potrafił szybko reagować na nieprawidłowości.

 

Jakie badania przysługują kobiecie w ciąży na NFZ?

 

Niezależnie od tego, czy pacjentka zdecyduje się przystąpić do programu KOC czy też nie, może prowadzić swoją ciążę w ramach refundacji NFZ, korzystając z pakietu badań przysługujących jej nawet w sytuacji, w której nie była wcześniej ubezpieczona. Do tych badań i procedur zalicza się między innymi:

 

• około 9-10 wizyt u lekarza ginekologa (w razie potrzeby lekarz może wyznaczyć oczywiście dodatkowe terminy). Najczęściej 2 pierwsze wizyty odbywają się w I trymestrze ciąży, 3 kolejne – w II trymestrze, a 4 – w III trymestrze;
• 3 badania USG – po jednym w każdym z trymestrów ciąży;
• badanie obciążenia glukozą (w celu wykrycia rozwoju ewentualnej cukrzycy ciążowej);
• badania laboratoryjne – krwi, moczu, posiew z pochwy i inne. Konieczne jest wykonanie badań wskazujących na obecność przeciwciał przeciwko chorobom zakaźnym, pełna morfologia, oznaczenie grupy krwi i inne;
• test podwójny (test PAPP-A) i/lub badania inwazyjne (amniopunkcja, biopsja kosmówki, kordocenteza) w przypadku pojawienia się wskazań do takiej diagnostyki.

 

Tak naprawdę koszyk świadczeń NFZ dla kobiet w ciąży jest dość szeroki, natomiast pełne korzystanie z możliwości przeprowadzania u pacjentki konkretnych badań i testów (wraz z określeniem ich częstotliwości) zależy od lekarza prowadzącego. Oczywiście w sytuacji, w której ciąża przebiega fizjologicznie, kobieta będzie mogła stawiać się w gabinecie rzadziej. Jeśli jednak ciąża będzie powikłana (kobieta zachoruje na cukrzycę ciążową, będzie miała wysokie ryzyko porodu przedwczesnego, u dziecka zajdzie podejrzenie wystąpienia wady genetycznej lub pojawią się inne, niepokojące okoliczności), wówczas panel badań będzie z pewnością rozszerzony.

 

Oprócz dostępu wymienionych powyżej badań, kobieta w ciąży ma szereg praw, wśród których wyróżnić można między innymi: pierwszeństwo w korzystaniu ze świadczeń opieki zdrowotnej (chodzi tu zarówno o pierwszeństwo w kolejkach, jak i prawo do szybkiego ustalenia terminu przyjęcia pacjentki na wizytę), prawo do wsparcia psychologicznego, poradnictwa laktacyjnego, uczestnictwa w szkole rodzenia, prowadzenia niepowikłanej ciąży przez położną czy do obecności osoby bliskiej w gabinecie podczas wizyt lekarskich w trakcie ciąży oraz na sali porodowej.

 

Poród na NFZ i opieka nad kobietą w połogu

 

Refundacji podlega również poród, a także opieka okołoporodowa i połogowa nad pacjentką. W ramach przygotowania do tego wyjątkowego wydarzenia, kobieta ma prawo do sporządzenia tak zwanego planu porodu, którego zapisy powinny być respektowane przez personel medyczny. Znajdują się tam między innymi informacje o preferowanych formach znieczulenia, o żądaniach w zakresie ochrony krocza, a także o działaniach podejmowanych tuż po porodzie: chęci karmienia piersią, kontaktu skóra do skóry, kąpieli noworodka i innych zagadnień.

 

Po porodzie kobieta ma prawo do skorzystania ze wsparcia psychologicznego, poradnictwa laktacyjnego, a także do wizyt położnej w trakcie połogu (do 6 tygodni po porodzie) i kontroli własnego stanu zdrowia (i oczywiście stanu zdrowia dziecka) podczas wizyt lekarskich.

 

Źródła:

1. Koordynowana opieka nad kobietą w ciąży (KOC) [w:] nfz.gov.pl, dostęp: 29.11.2023
2. Opieka medyczna dla kobiet w ciąży [w:] pacjent.gov.pl, dostęp: 29.11.2023
3. 10 praw kobiet w ciąży [w:] zdrowie.pap.pl, dostęp: 29.11.2023
4. Kotliński, NFZ uruchamia program opieki koordynowanej nad kobietą w ciąży [w:] termedia.pl, dostęp: 29.11.2023
5. Dr n. prawn. T. Zimna, Sprawowanie opieki nad ciężarną przez położną podstawowej opieki zdrowotnej – regulacje prawne [w:] Medycyna Praktyczna, 19.08.2019