Dieta dla ciężarnej – jak się prawidłowo odżywiać?

5/03/2021

Dieta przyszłej mamy
Zdrowie

Odpowiednie odżywianie jest jednym z najważniejszych czynników warunkujących prawidłowy przebieg ciąży i porodu, a także zdrowie noworodka. Zbilansowana dieta powinna być wdrożona już w okresie przedkoncepcyjnym. Po porodzie mama musi nadal ściśle przestrzegać zasad żywieniowych, żeby zapewnić noworodkowi, a później niemowlęciu, prawidłowy rozwój w okresie karmienia. Wszystkie te czynniki pozwalają dziecku zachować zdrowie, a mamie sylwetkę.

Żywienie przed zajściem w ciążę

Stan odżywienia matki jeszcze przed zajściem w ciążę ma ogromne znacznie dla wzrostu i rozwoju płodu. Już w tym okresie należy zrezygnować z używek, przejść na zdrową i zbilansowaną dietę i dążyć do osiągnięcia prawidłowej masy ciała (BMI w granicach 18,5–25). Zarówno zbyt mała, jak i zbyt duża masa ciała mogą utrudniać zajście w ciążę, prowadzić do niepowodzeń w jej utrzymaniu i zagrażać płodowi².

Zdrowa dieta w ciąży jest sprawą kluczową. Kobiety o niskiej masie ciała mogą rodzić dzieci z niedowagą. Dodatkowo dużo częściej w trakcie ciąży obserwuje się u nich niedokrwistość. Poważne przypadłości przyszłej mamy, takie jak bulimia lub anoreksja, prowadzą do bardzo groźnych zaburzeń elektrolitowych. Natomiast kobiety z nadwagą lub otyłe są w grupie ryzyka poronień, wad wrodzonych u płodu, cukrzycy ciążowej czy rozwoju nadciśnienia ciążowego. Dodatkowo, ze względu na makrosomię płodu, czyli jego zbyt dużą wielkość, ciąża często kończy się cięciem cesarskim, a w okresie połogu pojawiają się powikłania, takie jak nieprawidłowe gojenie się rany^1,2,3.

Już miesiąc przed zapłodnieniem kobieta powinna rozpocząć suplementację kwasu foliowego w dawce 0,4 mg/dobę. Zwiększa on poziom folianów u matki. Niski poziom folianów u matki jest czynnikiem ryzyka rozwoju wad cewy nerwowej u rozwijającego się płodu. Korzystny efekt występuje w przypadku codziennego uzupełniającego spożycia dawki wynoszącej 0,4 mg kwasu foliowego przez co najmniej jeden miesiąc przed poczęciem i maksymalnie trzy miesiące po poczęciu. Dodatkowo swoją dietę przed ciążą powinna także wzbogacić w warzywa i ryby.

Dieta w ciąży

Najważniejsza zasada diety w ciąży to „jedz dla dwojga, a nie za dwoje”. Zapotrzebowanie na substancje odżywcze wzrasta najbardziej w 2. i 3. trymestrze, gdy są one dodatkowo potrzebne dla prawidłowego wzrostu płodu i łożyska. Dlatego w 1. trymestrze ciąży kaloryczność posiłków powinna wzrosnąć o 100 kcal, a w 2. i 3. o 300 kcal. Takie postępowanie zapewni fizjologiczny przyrost masy ciała. Dla kobiety, która miała prawidłowe BMI w momencie zajścia w ciążę, oznacza to przybranie mniej więcej 10–12 kg^1,4.

Dieta ciężarnej kobiety powinna być odpowiednio zbilansowana, czyli muszą w niej występować odpowiednie proporcje tłuszczów, cukrów i białek. Każda przyszła mama musi także dbać o różnorodność spożywanych potraw, aby zapobiec niedoborom pokarmowym.
Czyli co jeść w ciąży? Podstawą diety powinny stać się produkty zbożowe oraz świeże warzywa i owoce. Nie można także zapominać o mleku, źródle białka, wapnia i witamin z grupy B.

A czego nie można jeść w ciąży? Z całą pewnością warto ograniczyć spożywanie utwardzanych tłuszczów, produktów zwiększających poziom cholesterolu, cukru, słodyczy, a także soli^1,2. Kobieta przy nadziei powinna ponadto wykreślić ze swojego jadłospisu surowe jaja i ryby, niepasteryzowane mleko czy sery pleśniowe. Są to bowiem potencjalne źródła infekcji^1,4.

Dieta kobiety w ciąży może być także wspierana suplementacją. Przez pierwsze 3 miesiące ciąży niezbędna jest suplementacja kwasu foliowego. Dodatkowo ciężarnym kobietom w przypadku niedoborów, zaleca się stosowanie przeznaczonych specjalnie dla nich preparatów witaminowych, zawierających witaminę D, jod, DHA⁵.

Zasady żywienia w okresie karmienia

Okazuje się, że również w okresie połogu odpowiednie żywienie matki ma ogromne znaczenie dla prawidłowego rozwoju dziecka. Prawidłowe odżywienie będącego już na świecie dziecka uzależnione jest od ilości i składu pokarmu produkowanego przez gruczoły sutkowe matki. Ocenia się, że na codzienną produkcję mleka organizm potrzebuje około 850 kcal. Zapotrzebowanie to jest częściowo pokrywane przez zapasy zgromadzone w trakcie ciąży pod postacią dodatkowych kilogramów^1,2.

W okresie karmienia bardzo istotne jest ograniczenie spożycia kawy i mocnej herbaty. Organizm noworodka nie potrafi szybko pozbyć się kofeiny i teiny, co prowadzi do ich akumulacji w małym ustroju. Skutkować to może zaburzeniami rytmu serca i drażliwością^1,2.

Konsekwencje nieprawidłowego odżywiania w trakcie ciąży

Nieprawidłowe odżywianie się kobiety w ciąży powoduje wystąpienie nieprzyjemnych konsekwencji zarówno dla niej, jak i dla dziecka, np. wzrost ryzyka nadmiernego przyrostu masy ciała^2,3.

Noworodki urodzone przez kobiety spożywające w czasie ciąży zbyt dużo pokarmów są większe od innych noworodków. Niestety ich większa masa ciała może wiązać się z koniecznością wykonania porodów zabiegowych lub cięcia cesarskiego. Okazuje się także, że u płodów dochodzi do hiperinsulinemii, co nawet w późniejszym, dorosłym życiu może skutkować wzrostem ryzyka otyłości i cukrzycy^1,2.

Opracowano na podstawie:

1. G.H. Bręborowicz (red.), Położnictwo i ginekologia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2016; 51-52, 67-79,162-169

2. Szostak-Węgierek D. „Zasady odżywiana ciężarnych” https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/73282,zasady-odzywiania-ciezarnych (dostęp 08.03.2021)

3. S.J. Herring et al., Optimizing weight gain in pregnancy to prevent obesity in women and children, „Diabetes, Obesity and Metababolism”, 2012;14(3):195-203

4. P.J. Skerrett et al., Essentials of Helathy Eating: A Guide, „Journal of Midwifery & Womens Health”, 2010;55(6):491-501

5. M. Zimmer at al. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych, 2020, https://www.ptgin.pl/sites/default/files/page-2020/REKOMENDACJE%20PTGIP%20SUPLEMENTY%20W%20CI%C4%84%C5%BBY%202020-07-28%20bo.pdf (dostęp 08.03.2020).

Powrót do listy artykułów